Wie was Karel Doorman? | Held van de Nederlandse marine

Karel Willem Frederik Marie Doorman (Utrecht, 23 april 1889 – Javazee, 28 februari 1942) was een Nederlandse marineofficier en schout-bij-nacht die bekendstaat om zijn leiderschap tijdens de Slag in de Javazee. Met zijn moedige bevel “Ik val aan, volg mij!” is hij een blijvend symbool van vastberadenheid en opoffering voor Nederland geworden. Onze zeeverkennersgroep in Bergen op Zoom draagt met trots zijn naam.

Vroege leven en opleiding

Karel Doorman werd geboren op 23 april 1889 in Utrecht. Op 17-jarige leeftijd begon hij aan zijn opleiding aan het Koninklijk Instituut voor de Marine in Den Helder, waar hij werd opgeleid tot marineofficier. In 1910 werd hij bevorderd tot officier en begon hij zijn carrière op diverse marineschepen. Hij voer in de wateren rond Nederland en later ook in Nederlands-Indië.

Pionier in de Marine Luchtvaartdienst

In 1916 werd Doorman een van de eerste Nederlandse marineofficieren die zijn militair vliegbrevet behaalde. Zijn interesse in de rol van vliegtuigen binnen de marine leidde ertoe dat hij een belangrijke pionier werd in de ontwikkeling van de Marine Luchtvaartdienst (MLD).

Hij diende onder andere aan boord van Hr. Ms. Zeven Provinciën en voerde het commando over verschillende kruisers en torpedobootjagers. Zijn innovatieve blik op luchtverkenning maakte hem tot een invloedrijk figuur in de modernisering van de marine.

Carrière in Nederlands-Indië

Later werd hij benoemd tot commandant van de Marine Luchtvaartdienst in Nederlands-Indië en vervolgens bevorderd tot schout-bij-nacht. Kort daarna kreeg hij een varende plaatsing en werd hij eskadercommandant, wat inhoudt dat hij bevel voerde over een smaldeel van de oorlogsvloot.

Bij het uitbreken van de oorlog in Nederlands-Indië werd hij benoemd tot commandant van de Combined American-British-Dutch-Australian Striking Force (ABDA) — een gecombineerde internationale vloot die als taak had de Japanse opmars richting Java te stoppen.

De Slag in de Javazee (27 februari 1942)

In februari 1942 werd duidelijk dat Japan een invasie op Java voorbereidde. Generaal MacArthur meldde op 20 februari dat een grote Japanse transportvloot op weg was. Op 24 februari werd deze vloot waargenomen bij de Straat van Makassar, en op 27 februari ontving Doorman een bericht dat een Japans konvooi zich bij Bawean bevond.

Ondanks gebrekkige verkenningsmiddelen — in tegenstelling tot de Japanners beschikten de geallieerden niet over luchtsteun — gaf Doorman aan boord van zijn vlaggenschip Hr. Ms. De Ruyter het bevel: “All ships – follow me”.

De daaropvolgende Slag in de Javazee verliep dramatisch. Het geallieerde eskader leed zware verliezen: de Japanse vloot beschikte over betere luchtsteun, langeafstandstorpedo’s en tactisch voordeel. Door brandstoftekort moesten enkele geallieerde schepen zich vroegtijdig terugtrekken. Doorman probeerde via een omweg alsnog de Japanse invasievloot te onderscheppen, maar slaagde daar niet in.

Later die dag werd zijn schip getroffen door een Japanse torpedo. In plaats van het schip te verlaten, koos Doorman ervoor om met zijn bemanning ten onder te gaan. De kruisers Hr. Ms. Java en De Ruyter zonken beide.

Bij terugkomst in Soerabaja seinde een van de overlevende commandanten: “Admiral Doorman’s leadership was excellent.”

Heldendom en erkenning

Doormans moed en opoffering werden postuum erkend: op 5 juni 1942 werd hij benoemd tot Ridder der 3e klasse in de Militaire Willems-Orde, de hoogste militaire onderscheiding van Nederland.

Zijn naam leeft voort in de Koninklijke Marine. Er zijn meerdere schepen naar hem vernoemd:

• Hr.Ms. Karel Doorman (1943), Brits vliegdekschip in Nederlandse dienst
• Hr.Ms. Karel Doorman (1944), het tweede Nederlandse vliegdekschip
• Hr.Ms. Karel Doorman (F827), een fregat van de Karel Doormanklasse
• Zr.Ms. Karel Doorman (A833), logistiek ondersteuningsschip in dienst sinds 2015

Daarnaast dragen straatnamen, pleinen en gebouwen in Nederland zijn naam, waaronder ook meerdere zeeverkennersgroepen zoals in Rotterdam, Amersfoort, Terneuzen, Maassluis én natuurlijk onze groep in Bergen op Zoom.

Veelgestelde vragen

Wat was Karel Doorman’s beroemdste uitspraak?

“Ik val aan, volg mij!”, tijdens de Slag in de Javazee.

Wat maakte Doorman uniek als marineofficier?

Hij was zowel een pionier in de luchtvaart als een toegewijde vlootcommandant, die tot het uiterste ging om zijn missie te vervullen.

Waarom is de zeeverkennersgroep naar hem vernoemd?

Zijn moed, doorzettingsvermogen en dienstbaarheid vormen een blijvende inspiratie voor onze leden.